Soms zie je dingen op het nieuws en denk je: ach ja, laat maar, ze weten niet beter. En toch, soms na weken, dringt de schande ervan tot je door.
Misschien komt het ook omdat ik de laatste hand leg aan een boek dat ik aan het schrijven ben: ‘Oorlogsvader’. Het komt eind deze maand uit. Toen ik eraan begon wist ik nog niet over mijn vader wat ik nu weet. Het werd een ongelooflijke, spannende en verdrietige zoektocht.
Een poosje geleden tijdens de demonstraties werd regelmatig de vergelijking met de Tweede Wereldoorlog getrokken. Er werden zelfs zogenoemde jodensterren door demonstranten gedragen. Toen ik het zag, draaide m’n maag om. Nu ben ik zelf na die oorlog geboren, maar m’n hele leven is er wel door beinvloed. Ik heb bijvoorbeeld nooit mijn grootouders van vaders kant gekend. Zij moesten van de bezetter verplicht een ster dragen. Verschilletje nummer 1. Deze mensen doen hem vrijwillig op.
Toen mijn grootouders braaf de ster opdeden, zei mijn vader: ’doe het niet, je bent veel te herkenbaar.’ Maar mijn grootouders schaamden zich niet voor hun jood-zijn, zo waren ze immers geboren? Vervolgens kregen ze een oproep om met de trein weggevoerd te worden en te gaan werken in Polen. Weer waarschuwde mijn vader, die toen zelf ondergedoken zat.
‘Ach, wat geeft het,’ zeiden mijn grootouders, ’van werken is nooit iemand minder geworden.’ Verschilletje 2. Is er ooit een demonstrant verplicht te gaan werken?
Toen mijn vader pas in juni 1945 Nederland bereikte (hij was uiteindelijk in een concentratiekamp terechtgekomen en bevrijd door de Russen in Berlijn) zocht hij zijn ouderlijk huis in Den Haag, om tot de ontdekking te komen dat zowel zijn vader, als zijn moeder, als zijn broer vermoord waren. Het huis werd door anderen bewoond. Verschilletje nummer 3. Ik heb niet de indruk dat er ooit een demonstrant vergast is.
Dan wordt er een vergelijking gemaakt met onderduiken. Iedereen denkt dan meteen aan Anne Frank, die met haar familie in een vrij ruim pand zat. Maar al die onderduikers die maandenlang geen geluid mochten maken, die steeds weg moesten naar een ander adres omdat de mensen die onderduikers verborgen te bang werden voor de represailles van de Duitsers, die grote sommen geld moesten betalen, die maandenlang in een ongestookte kelder gebukt zaten, die misbruikt werden door hun ‘gastheer’, daar heeft niemand het over.
Ik vind het prima als je vergelijkingen maakt om dingen duidelijk te maken, maar je moet wel enig benul hebben van de geschiedenis. Als je dat hebt, kijk je wel uit om zo’n ster op te doen of om je te vergelijken met een onderduiker.
Mag het ietsje minder krankzinnig?
3 februari 2021